همه چیز درباره بامبو و فرش ماشینی با الیاف طبیعی بامبو
بامبو؛ گیاهی همیشه سبز و شگفت انگیز
بامبو یکی از گیاهان همیشه سبز و جالب از خانواده گندمیان است که در مناطق مختلف جهان از جمله غرب آفریقا (کامرون)، جنوب شرقی آسیا (ژاپن، چین، هند) و برخی نواحی شمالی ایران قابل کشت است. ارتفاع این گیاه می تواند از ۲۰ سانتی متر تا ۴۰ متر برسد و تاکنون بیش از ۶۰۰ گونه مختلف از آن شناسایی شده است.
جنگل های بامبو در کشورهای چین، میانمار و هند بسیار گسترده هستند و معروف ترین آن ها، جنگل های آراشیاما در منطقه ساگانو، غرب شهر کیتو ژاپن است که سالانه هزاران گردشگر را جذب می‌کند. بامبو به دلیل رشد سریع، استحکام بالای ساقه و توانایی مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی، برای مصارف صنعتی و خانگی کاربرد گسترده دارد.
بامبو در واقع درخت نیست بلکه جزو گیاهان غول پیکر به حساب می‌آید. ریشه و ساختار این گیاه باعث می‌شود که حتی در مناطق زلزله خیز نیز خاک را تثبیت کرده و از جابه جایی آن جلوگیری کند. ژاپنی ها به این گیاه احترام ویژه ای دارند و آن را نگهبان معابد و محافظ در برابر ارواح شیطانی می دانند. در فرهنگ ژاپنی، بامبو نمادی از خوش شانسی، پاکی و طول عمر است و نگهداری آن در خانه ها و معابد بسیار رایج است.
در ایران نیز گونه های متعددی از بامبو قابل نگهداری در خانه هستند. رایج ترین نوع در میان ایرانی ها، بامبوی خوش شانس است که علاوه بر جنبه زیبایی و تزئینی، خواص روحی و انرژی مثبت نیز به خانه می آورد. نگهداری بامبو در فضای داخلی باعث ایجاد حس آرامش، کاهش استرس و افزایش انرژی مثبت در محیط می‌شود.
تاریخچه استفاده از بامبو در تولید فرش
استفاده از بامبو در صنعت نساجی و تولید فرش به بیش از چند دهه پیش بازمی گردد. در ابتدا از بامبو تنها برای تولید پارچه های سبک و منسوجات ساده استفاده می شد. با پیشرفت تکنولوژی، سلولز بامبو به نخ قابل استفاده در ماشین آلات پیشرفته تبدیل شد و وارد صنعت فرش ماشینی شد.
فرش های بامبو در ابتدا در کشورهای آسیایی مانند ژاپن، چین و کره تولید می‌شد و به دلیل خصوصیات طبیعی، محبوبیت زیادی پیدا کردند. با گذر زمان، این نوع فرش ها وارد بازارهای جهانی شدند و به دلیل کیفیت بالای نخ، نرم بودن، ضد حساسیت بودن و سازگاری با محیط، جایگاه ویژه ای در میان خریداران پیدا کردند.
فرایند تبدیل گیاه بامبو به نخ فرش
برای تولید نخ یا پشم فرش از گیاه بامبو، ابتدا برگ های آن از ساقه جدا می‌شوند. سپس ساقه‌ها خرد شده و در محلول های شیمیایی حاوی هیدروکسید قرار می‌گیرند تا سلولز موجود در آن استخراج شود. این سلولز، پایه اصلی تولید نخ های ویسکوز و ابریشم ماشینی است.
سلولز استخراج‌شده وارد دستگاه های ریسندگی شده و به نخ یا پشم فرش تبدیل می‌شود. این فرایند شامل مراحل زیر است:
جداسازی برگ و ساقه: برگ ها به صورت کامل جدا شده و برای سایر مصارف مانند کود یا خوراک حیوانات استفاده می شوند.
خرد کردن ساق ه‌ها: ساقه‌ها به قطعات کوچک خرد می شوند تا سطح تماس بیشتری با محلول شیمیایی داشته باشند.
استخراج سلولز با ترکیبات شیمیایی: سلولز از طریق فرآیند شیمیایی استخراج شده و ناخالصی های موجود حذف می شوند.
ورود سلولز به دستگاه ریسندگی: سلولز خالص وارد دستگاه های پیشرفته ریسندگی می‌شود تا نخ با ضخامت و کیفیت مشخص تولید شود.
تولید نخ یا پشم فرش: نخ تولید شده آماده رنگ آمیزی و استفاده در ماشین آلات فرش ماشینی است.
این نخ ها در بازار با نام های ویسکوز، ابریشم بامبو و الیاف سلولزی شناخته می شوند و به دلیل خاصیت طبیعی خود، دارای ویژگی های ضد حساسیت و ضد میکروبی هستند.
فرش ماشینی با الیاف بامبو
فرش های ماشینی با الیاف طبیعی بامبو در دهه های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده اند. پیش از ورود فرش های بامبو، اکثر فرش های ماشینی تنها با چند رنگ محدود مانند سورمه ای، لاکی و کرم تولید می شدند و با وجود تنوع نقشه، جذابیت بصری محدودی داشتند.
ورود فرش های ماشینی با الیاف بامبو، انقلابی در صنعت فرش ایجاد کرد. این فرش ها با قابلیت رنگ پذیری بالا و لطافت فوق العاده، طراحی و تولید طرح های متنوع و جذاب را ممکن ساختند. فرش های بامبو به دلیل خواص طبیعی نخ، به راحتی با محیط سازگار می شوند و دارای دوام بالایی در شرایط نرمال زندگی خانگی هستند.
در ژاپن، این نوع فرش ها بیشترین محبوبیت را دارند و با عنوان «ابریشم ماشینی» شناخته می شوند. دلیل این نامگذاری، نرمی و درخشندگی بالای فرش هاست که حس مشابه با ابریشم طبیعی را به مصرف کننده منتقل می‌کند. بسیاری از طراحان داخلی و دکوراسیون به دلیل جلوه لوکس و زیبای این فرش ها، استفاده از آن‌ها را در فضاهای مدرن و کلاسیک توصیه می کنند.
ویژگی های فرش های بامبو
الیاف سلولزی بامبو به دلیل ماهیت طبیعی خود، خواص متعددی دارند که باعث تمایز این فرش ها از سایر فرش های ماشینی می شود:
نرمی و لطافت: فرش های بامبو حس لمس ابریشمی دارند و برای استفاده در فضاهای لوکس و دکوراسیون مدرن مناسبند.
رنگ‌پذیری بالا: رنگ ها به خوبی در الیاف جای می گیرند و امکان طراحی با نقشه های متنوع فراهم می شود.
ضد میکروب و ضد حساسیت: این فرش ها برای افرادی که پوست حساس دارند یا به آلرژی دچارند، ایده آل هستند.
جذب رطوبت و خنکی: الیاف سلولزی رطوبت را جذب می کنند و محیط را خشک و خنک نگه می دارند.
دوستدار محیط زیست: فرش های بامبو به راحتی تجزیه می شوند و از نظر زیست محیطی سازگار هستند.
درخشندگی و جلوه بصری بالا: فرش های بامبو درخشندگی و براقیت منحصر به فرد دارند که در سایر فرش های ماشینی کمتر دیده می شود.
دوام نسبتاً بالا در شرایط خانگی: با مراقبت و شستشوی اصولی، عمر مفید این فرش ها بین ۱۰ تا ۱۵ سال تخمین زده می شود.
معایب فرش‌های بامبو
با وجود مزایای زیاد، فرش های بامبو محدودیت هایی نیز دارند که باید در انتخاب و نگهداری مدنظر قرار گیرد:
مناسب اماکن کم تردد: در فضاهای پر رفت و آمد، مقاومت کافی ندارند.
لکه پذیری بالا: لکه های چای، قهوه و نوشیدنی ها به سختی پاک می شوند.
قیمت بالا: نسبت به فرش های نایلونی یا پشمی، قیمت بیشتری دارند.
حساسیت به نور مستقیم خورشید: قرارگیری در معرض نور شدید موجب تغییر رنگ می شود.
حساسیت به مواد شوینده: استفاده از مواد شیمیایی قوی مانند وایتکس یا شامپو با دز بالا باعث آسیب به الیاف می شود.
محدودیت در شستشو با ماشین های صنعتی: فشار زیاد و حرارت بالا می تواند باعث کدری و تغییر بافت شود.
نکات حرفه‌ای نگهداری فرش های بامبو
برای حفظ کیفیت و طول عمر فرش های بامبو، رعایت نکات زیر ضروری است:
استفاده در اتاق خواب یا مکان‌های کم تردد.
جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید به فرش.
استفاده از شوینده های ملایم و درجه یک.
اجتناب از شستشو با فشار زیاد یا بخارشو.
خشک کردن طبیعی و آرام فرش پس از شستشو.
لکه برداری سریع و به روش مناسب.
جابه جایی دوره ای فرش برای جلوگیری از نشست گرد و خاک.
استفاده از محافظ زیر فرش برای افزایش دوام و جلوگیری از سایش کف.
جدول مقایسه ای فرش بامبو و سایر فرش های ماشینی
| ویژگی | فرش بامبو | فرش نایلونی | فرش پشمی |
|---|---|---|---|
| نرمی و لطافت | بسیار بالا | متوسط | بالا |
| جذب رطوبت | بالا | کم | متوسط |
| ضد حساسیت | بله | خیر | بله |
| دوستدار محیط زیست | بله | خیر | بله |
| مقاومت در برابر تردد | کم | بالا | متوسط |
| لکه پذیری | بالا | کم | متوسط |
| درخشندگی و براقیت | بسیار بالا | متوسط | کم |
جمع‌بندی
فرش های ماشینی با الیاف طبیعی بامبو، انتخابی لوکس و زیبا برای فضاهای داخلی با رفت و آمد کم هستند. این فرش‌ها به دلیل نرمی، ضد حساسیت بودن، رنگ پذیری بالا و سازگاری با محیط، جایگاه ویژه ای در بازار دارند. با این حال، نگهداری صحیح و توجه به نکات تخصصی، برای حفظ کیفیت و دوام فرش ضروری است.
فرش های بامبو علاوه بر جنبه دکوراتیو، حس راحتی و لطافت را نیز به محیط اضافه می کنند و انتخاب مناسبی برای افرادی هستند که به سلامت پوست و محیط زیست اهمیت می دهند.
کاری از گروه تحقیق و تحریر قالیشویی حریر تهران