
خشک کردن فرش در قالیشویی: تقابل سنت و مدرنیته، آفتاب یا گرمخانه؟
امروزه، زندگی شهرنشینی و دغدغههای مربوط به نگهداری از لوازم منزل، استفاده از خدمات قالیشویی را به امری ناگزیر تبدیل کرده است. در میان انبوهی از شرکتهای قالیشویی، انتخاب گزینهای مطمئن که هم به سلامت فرش اهمیت دهد و هم کیفیت شستشو و خشک کردن را تضمین کند، چالشبرانگیز است. قالیشویی حریر تهران، با سالها تجربه و تلاش برای بهروزرسانی دانش و تجهیزات خود، همواره سعی در ارائه بهترین خدمات به مشتریان خود داشته است.
یکی از مهمترین مراحل در فرآیند شستشوی فرش، مرحله خشک کردن است که تاثیر بسزایی در کیفیت نهایی و سلامت فرش دارد. در این مقاله قصد داریم به طور جامع به بررسی روشهای خشک کردن فرشهای ماشینی و دستبافت، تاثیر تابش مستقیم آفتاب بر الیاف مختلف فرش و چرایی ترجیح برخی قالیشوییها به استفاده از نور خورشید به جای گرمخانههای مدرن بپردازیم.
فرآیند خشک کردن فرش: از شستشو تا گرمخانه
برخلاف تصور عمومی، خشک کردن فرش تنها به معنای از بین بردن رطوبت ظاهری آن نیست. این فرآیند از همان ابتدای خروج فرش از سالن شستشو آغاز میشود و تا مرحله نهایی خشک شدن کامل در گرمخانه یا فضای باز ادامه مییابد.
در مورد فرشهای ماشینی، آبگیری اولیه با استفاده از دستگاههای پیشرفتهای نظیر دستگاههای گریز از مرکز غلطکی، طیزن، پرس و یا فشاری انجام میشود. این دستگاهها با اعمال فشار یا نیروی گریز از مرکز، بخش قابل توجهی از آب موجود در الیاف فرش را خارج میکنند.
اما در مورد فرشهای دستبافت، فرآیند آبگیری اولیه به شیوه سنتی و با استفاده از پارو یا بیل صورت میگیرد. این روش نیازمند دقت و مهارت بالای پرسنل است تا از آسیب رسیدن به بافت فرش جلوگیری شود. پس از آبگیری اولیه، فرشها بسته به نوع آبگیر، به صورت لوله شده یا تا شده جمع آوری میشوند. نکته حائز اهمیت در مورد فرشهای دستبافت، بخصوص آنهایی که دارای دو رنگ متفاوت پشم هستند، این است که برای جلوگیری از “کپی کردن” یا انتقال رنگ، حتما قبل از جمعآوری، یک لایه گونی یا عایق بر روی فرش پهن میشود.

تحول در دستگاههای گریز از مرکز: از دیگ تا لولهای
دستگاههای گریز از مرکز، قلب تپنده فرآیند آبگیری در قالیشوییها هستند. در گذشته، دستگاههای گریز از مرکز قدیمی که به “دیگ فرش” معروف بودند، فرشها را به صورت تا شده درون دستگاه قرار میدادند. این روش هرچند موثر بود، اما خطر ایجاد جای تاخوردگی بر روی فرش را به همراه داشت. با پیشرفت تکنولوژی، دستگاههای گریز از مرکز لولهای جایگزین مدلهای قدیمی شدند. در این دستگاهها، فرش به صورت لوله شده وارد میشود که این امر نه تنها از ایجاد هرگونه جای تاخوردگی جلوگیری میکند، بلکه امکان قرار گرفتن هر فرش به صورت تکی در دستگاه را فراهم میآورد. در حالی که در خشککنهای قدیمیتر، چندین فرش همزمان در دستگاه قرار داده میشد.
قالیشویی حریر تهران، سالهاست که آبگیرهای لولهای رو به دیگهای قدیمی ترجیح داده است. این انتخاب نه تنها به دلیل کیفیت بالاتر آبگیری (حدود ۶۰ درصد آب فرش در این دستگاهها گرفته میشود)، بلکه به دلیل حفظ سلامت و ظاهر فرش نیز هست. پس از خروج فرشها از آبگیر، آنها را برای خشک شدن نهایی، روی شن، روی لولههای مخصوص یا در گرمخانهها قرار میدهند.
کلر ریشه و دغدغه بوی نامطبوع
یکی از مراحل رایج در خشک کردن فرش، بخصوص در فرشهای روشن، استفاده از سفیدکننده ریشه یا کلر ریشه است. این مواد به نسبت بسیار کمی با آب مخلوط شده و به ریشههای فرش اعمال میشوند. هدف از این کار، درخشندگی بیشتر ریشهها و از بین بردن زردی احتمالی است. اما مشکلی که برخی مشتریان پس از باز کردن فرش خود با آن مواجه میشوند، استشمام بوی وایتکس یا کلر است. این بوی ناخوشایند، ناشی از کامل خشک نشدن ریشه فرش است.
تجربه نشان داده است که در صورت خشک کردن فرش جلوی آفتاب، این مشکل به هیچ عنوان بروز نمیکند. اما در گرمخانهها، این مشکل به مراتب بیشتر گزارش شده است. این تفاوت، میتواند به دلیل تهویه بهتر و جریان هوای طبیعی در فضای باز باشد که به تبخیر کامل مواد و عدم حبس بوی آنها کمک میکند.
سرعت در برابر کیفیت: مقایسه گرمخانه و آفتاب
از لحاظ زمانی، گرمخانههای صنعتی به مراتب سرعت بیشتری در خشک کردن فرش دارند. در گرمخانههای صنعتی قدیمی، حدود یک ساعت طول میکشید تا فرشها کاملا خشک شوند. اما در گرمخانههای گازی جدید، این زمان حتی به ۱۵ دقیقه کاهش یافته است! در مقابل، خشک کردن فرش به صورت طبیعی و زیر نور آفتاب، در فصل تابستان حدود ۴ تا ۵ ساعت و در فصول سرد سال ممکن است به ۲۴ ساعت یا حتی بیشتر نیز برسد.
بنابراین، از لحاظ مقرون به صرفه بودن زمان و حرفهایگری در سرعت ارائه خدمات، گرمخانههای جدید عملکرد بسیار بهتری دارند. اما سوال اصلی اینجاست: آیا کیفیت فرش خشک شده زیر آفتاب با گرمخانه یکی است!؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است تاثیرات مستقیم تابش آفتاب بر الیاف مختلف فرش را به صورت تخصصیتر بررسی کنیم.
جنس فرش و واکنش به نور آفتاب
برای درک عمیقتر تاثیرات تابش مستقیم آفتاب بر فرشها، شناخت جنس و نوع الیاف به کار رفته در آنها و واکنش این الیاف نسبت به نور خورشید ضروری است. به طور کلی، فرشها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: فرش ماشینی و فرش دستبافت. فرشهای دستبافت با استفاده از نیروی انسانی و دخالت دست بافته میشوند، در حالی که فرشهای ماشینی توسط ماشینآلات صنعتی تولید میشوند.
الیاف در فرش دستبافت
در فرشهای دستبافت معمولا از دو نوع الیاف حیوانی و گیاهی یا تلفیقی از آنها استفاده میشود:
- الیاف حیوانی: شامل پشم گوسفند (انواع مرینوس، سنجابی و …)، ابریشم، کرک کشمیر، موهر یا پشم آنغوره، کیویوت، آنگورا و … .
- الیاف گیاهی: شامل الیاف دانه (پنبه)، الیاف ساقهای (جوت و کنف، مودال، بامبو، کتان، چتایی، سیسال، نارگیل و …).
الیاف در فرش ماشینی
فرشهای ماشینی عموما از الیاف مصنوعی مانند:
- اکریلیک (Acrylic)
- پلی پروپیلن (Polypropylene/PP)
- نایلون (Nylon, PA)
- پلی استر (Polyester, PET)
- ویسکوز (Viscose)
ساخته میشوند.
تاثیر تابش مستقیم آفتاب بر الیاف مختلف فرش: مزایا و معایب
تجربه ما در قالیشویی حریر و بسیاری از همکاران در سایر مجموعهها ثابت کرده است که فضای آزاد و نور مستقیم آفتاب باعث درخشندگی و لطافت بیشتر ریشه و پشم فرش میشود. در مقابل، فضاهای بسته و گرمخانه باعث زردی فرش خصوصا فرشهای ماشینی کرم و زردی ریشه در فرش دستبافت میشود. این تفاوت در کیفیت نهایی، به دلیل ویژگیهای خاص الیاف و نحوه واکنش آنها به نور خورشید و محیط خشک کردن است.

در ادامه به بررسی دقیقتر تاثیر آفتاب بر برخی از الیاف رایج میپردازیم:
فرشهای ماشینی پلی پروپیلن: این فرشها شباهت زیادی به پشمهای طبیعی دارد و در برابر پرتو UV و کپک و رطوبت مقاوم است. از این رو، خشک شدن زیر آفتاب تاثیر مخربی بر آنها ندارد.
فرشهای ماشینی با الیاف نایلونی: الیاف نایلونی به راحتی رنگ خود را حفظ کرده و تمامی رنگها به زیبای و وضوح بیشتری قابل رویت است نسبت به فرشهای دیگر سریعتر خشک میشود از فرشهای ماشینی با الیاف پلی استر و پروپیلن گرانتر است فقط باید مراقب بود این مدل فرش اگر زمان زیادی جلو آفتاب قرار بگیرد باعث رنگ پریدگی و کدری فرش میشود.
فرشهای پلی استر: این فرشها دربرابر لکهها مقاوم ترند و دیرتر لکه به خود جذب میکنند رنگهای موجود در این مدل فرش دیرتر محو و در برابر افت رنگ مقاوم تر از سایر الیاف است. نور آفتاب تاثیر مخربی بر رنگ آنها ندارد و به حفظ درخشندگیشان کمک میکند.
فرشهای اکریلیک: اکریلیک به “پشم مصنوعی” معروف اند در برابر لکه و رطوبت مقاومت خوبی دارند تحمل نور خورشید نسبت به سایر الیاف بیشتر است فقط زمان شستشو باید از مواد شوینده و شیمیایی یا حداقل با غلظت کمتری استفاده کرد چون ماندن مواد شوینده در فرش حتی به مقدار کم باعث تغییر رنگ در آن میشود. در مورد خشک کردن، نور آفتاب برای آنها ایدهآل است.
مزایای بیبدیل خشک کردن در برابر آفتاب: فراتر از خشکی ظاهری
فرشها به دلیل اینکه در کف خانه، آشپزخانه، اتاق و غیره پهن میشود و مدام مورد استفاده قرار میگیرد و پاهای تعریق شده و جورابهای کثیف افراد به محض ورود به خانه با فرش در تماس است مستعد جذب انواع باکتری و میکروبها هستند.
حال اینکه در زمان شستشو امکان دارد کمی کف یا مواد شوینده در لایه پشمهای بلند فرش باقی بماند که موجب حساسیت در پوست برخی از افراد میشود لکه ها و زردیهای موجود در فرش مانند لکههای چای و یک سری از فرشهای که در خانه مشتری خیس و خشک شده خصوصا در فرشهای با الیاف مرینوس و سنجابی بعد از شستشو همچنان قابل رویت است ولی با پهن کردن فرش دربرابر تابش مستقیم آفتاب خیلی از مشکلات حل میشود با در معرض قرار گرفتن فرش جلوی آفتاب خیلی از بوهای نامطبوع خصوصا در فرشهای دستی، باکتریها و میکروبها ازبین میرود.
ضدعفونی طبیعی: قرار گرفتن فرش در معرض آفتاب، به دلیل وجود اشعه ماوراء بنفش (UV)، به صورت طبیعی بسیاری از باکتریها و میکروبها را از بین میبرد. این یک روش کاملا ارگانیک برای ضدعفونی فرش است که بدون نیاز به مواد شیمیایی اضافی، به سلامت محیط خانه کمک میکند.
رفع بوهای نامطبوع: نور خورشید به تبخیر کامل رطوبت و از بین رفتن بوهای نامطبوع، بخصوص در فرشهای دستی که ممکن است بوی “پشم خام” یا بوی نم داشته باشند، کمک شایانی میکند.
رفع زردی و لکهها: تجربه نشان داده است که تابش مستقیم آفتاب میتواند به از بین رفتن زردی ریشهها و حتی کمرنگ شدن برخی لکههای مقاوم کمک کند. این خاصیت، بخصوص برای فرشهای روشن که زردی در آنها بیشتر به چشم میآید، بسیار حائز اهمیت است.
لطافت و درخشندگی: همانطور که پیشتر اشاره شد، نور آفتاب باعث درخشندگی و لطافت بیشتر ریشه و پرز فرش میشود و حس تازگی و تمیزی را به فرش میبخشد.
نتیجهگیری نهایی
خلاصه کلام در صورت وجود فضای کافی در قالیشویی خشک کردن نهایی فرش جلو آفتاب خیلی بهتر و با کیفیت تر از گرمخانههای صنعتی می باشد. هرچند گرمخانهها از لحاظ سرعت عمل مزیت دارند، اما کیفیت نهایی و سلامت فرش که با خشک شدن طبیعی زیر نور خورشید حاصل میشود، قابل مقایسه نیست.
قالیشوییهایی که خشک کردن در فضای باز و زیر نور آفتاب را به گرمخانهها ترجیح میدهند، نه تنها به دنبال سرعت، بلکه به دنبال ارائه بهترین کیفیت و حفظ سلامت فرشهای مشتریان خود هستند. این انتخاب، نشان دهنده تعهد به اصول سنتی و در عین حال استفاده از دانش مدرن برای ارائه خدماتی متمایز است.